6 ŞUBAT KAHRAMANMARAŞ DEPREMLERİNDE İŞGÜCÜ PİYASASINDA MEYDANA GELEN EKONOMİK ZARARLAR VE ALINAN TEDBİRLER
Raporun tamamına ulaşmak için tıklayınız.
Yazar: Aslı ÖZDOĞAN, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Lisans Öğrencisi, asliozdoganyedek@gmail.com.
Rapor Kabul Tarihi/Accepted: 03.06.2024.
Rapor Danışmanı: Zeynep ERTEKİN.
Atıf/Citation: ÖZDOĞAN, Aslı. 6 Şubat Kahramanmaraş Depremlerinde İşgücü Piyasasında Meydana Gelen Ekonomik Zararlar Ve Alınan Tedbirler. Ed.Nurullah Enes Süheyl Belada. ENHAR (2024). s.133-145.
ÖZET
Türkiye, tarih boyunca büyük depremlerin meydana geldiği Anadolu plakası üzerinde bulunmaktadır. Ülkemizde, 1900’den günümüze 7’nin üzerinde 20 deprem meydana gelmiştir. 6 Şubat 2023 tarihinde Türkiye saati ile 04:17’de ve 13:24’te merkez üssü Kahramanmaraş’ın Pazarcık ve Elbistan ilçeleri olan 7.7 ve 7.6 büyüklüklerinde iki deprem meydana gelmiştir. 20 Şubat 2023 tarihinde de Türkiye saati ile 20:04’te merkez üssü Hatay Yayladağı olan 6.4 büyüklüğünde bir başka deprem daha meydana gelmiştir.
Yaşanan depremler sonucunda 48 binden fazla insanımız yaşamını yitirmiş, yarım milyondan fazla bina hasar görmüş, iletişim ve enerji alt yapısı zarar görmüş ve önemli maddi kayıplar meydana gelmiştir. Nüfusun %16’sı, konut sayısının %14’ü, istihdamın %13’ü, GSYH’nin %10’u, tarımsal üretimin %15’i ve dünya kültürel mirasımızın %21’i deprem bölgede bulunmaktadır. Depremlerde 300.000’e yakın bina ve 700.000’i aşan bağımsız bölüm kullanılmaz hale gelmiş, iletişim, enerji, ulaştırma, tarımsal üretim ve şehirlerin altyapıları hasar görmüş, sanayi tesisleri ve ticari ünitelerdeki hasarlar üretimi ve tedarik zincirini olumsuz etkilemiştir.
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı hasar tespit raporunu kullanan Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı, 6 Mart 2023 tarihi itibarıyla depremler nedeniyle yıkılan veya ağır hasar gören ahır sayısının 14.314, hasar gören iş yeri sayısının ise 94.217 olduğunu belirtmiştir. Bina hasarı 60 binin üzerinde işletmeyi etkilerken, altyapı yıkımı yaklaşık 22 bin işletmeyi etkilemiştir. Makine ve stok hasarı yaşayan şirket sayısı sırasıyla 37.610 ve 36.970’tir.
Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank, depremden zarar gören bölgelerdeki sanayi tesisleriyle ilgili hasar raporuna dair yaptığı 26.03.2023 tarihli açıklamada; deprem bölgesinde bulunan 34 Organize Sanayi Bölgesinin (OSB) 7’sinde kısmi altyapı hasarları olduğunu, ağır ve orta hasarlı 5 bin 600 tesisin bulunduğunu ifade etmiştir. Varank, tüm bölgede 33 bin tesiste üretimin başladığını vurgulayarak depremin sanayi üzerindeki maliyetinin yaklaşık 170 milyar lira olduğunu söylemiştir.
Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı’nın (TEPAV) 28 Şubat’ta yayınladığı politika belgesine göre, afet kaynaklı finansal talepler 5 yıl içinde karşılanabilecektir. Normalleşme öncesinde TEPAV, hane halkı ve istihdam desteğinin en az üç yıl boyunca gerekli olacağını ve 20 milyar ABD dolarına mal olacağını öngörmüştür. Aynı analizde, depremlerin beş yıl boyunca 147 milyar ABD doları finansman gerektireceği ve bu tutarın yaklaşık %60’ını bina harcamalarının oluşturacağı tahmin edilmiştir.
Bu maaliyet tablosu içerisinde DASK tarafından ödenecek hasar bedelinin 36,4 milyar TL olacağı öngörülürken GSYH içindeki yüzdelik payının da 0,2 olacağı tahmin edilmiştir. Bu noktada belirtilmelidir ki DASK depremin yıldönümüne kadar toplamda 459.197 dosyaya 33.8 milyar TL (tam miktar 33.799.519.138 TL’dir) hasar ödemesi yapmıştır.
Bölgede gerçekleşen depremler, afetlere dirençli kentler ve alt yapılar kurulmasının önemini bir kez daha gözler önüne sermiştir. Depremlerde yaşanan ağır insani kayıpların yanı sıra zarar gören sermaye oldukça maliyetlidir. Şehirlerde tekrar normal hayat akışına dönülmesi için harcanacak kaynakların yükü de oldukça ağırdır.
